Çölyak Hastası Öğrencilerin Karşılaştığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri: Sosyolojik Bir Yaklaşım

Öz

Çölyak hastalığı, gluten içeren gıdalara karşı bağışıklık sisteminin ömür boyu süren tepkisi olarak tanımlanan kronik bir hastalıktır. Tıbbi boyutunun ötesinde, bu hastalık bireylerin gündelik yaşamını, sosyal ilişkilerini, beslenme pratiklerini ve akademik süreçlerini derinden etkileyen çok boyutlu bir toplumsal olgudur. Öğrencilik yaşamı içinde çölyak hastalarının karşılaştığı temel sorunlar arasında güvenli glutensiz gıdaya erişim zorlukları, üniversite ve  yurt yemekhanelerinde çapraz bulaş riskinin yüksek olması, sosyal etkinliklerde dışlanma, çevrenin yetersiz farkındalığı ve damgalanma yer almaktadır. Bu sorunlar yalnızca bireysel düzeyde değil, yapısal düzeyde de sağlık eşitsizliklerini yeniden üretmektedir.

Bu çalışma, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi (MSKÜ) merkez kampüsünde öğrenim gören çölyak hastası öğrencilerin deneyimlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda toplam sekiz öğrenci ile yarı yapılandırılmış soru tekniğiyle derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırmada, çölyak hastalığının öğrencilerin akademik başarıları, gündelik rutinleri, toplumsal ilişkileri ve psikolojik iyilik halleri üzerindeki etkileri çok boyutlu olarak ele alınmıştır. Kuramsal çerçevede Goffman’ın damga (stigma) teorisi, Bourdieu’nün sermaye (ekonomik, kültürel, sosyal, sembolik) ve habitus kavramları ile sağlık eşitsizliği ve gıda güvencesi kuramlarından yararlanılmıştır. Bu yaklaşımlar, hastalığın yalnızca biyolojik bir durum değil, toplumsal yapılar ve güç ilişkileri içinde şekillenen bir deneyim olduğunu ortaya koymaktadır.

Araştırma, niteliksel bir perspektifle fenomenolojik yaklaşım kullanılarak yürütülmüştür. Katılımcı grubu, MSKÜ’de eğitim gören ve çölyak tanısı almış sekiz öğrenciden oluşmaktadır. Veriler, derinlemesine yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla toplanmış, elde edilen bulgular tematik analiz tekniğiyle değerlendirilip yorumlanmıştır. Analiz sonucunda, katılımcıların yaşadığı güçlüklerin yalnızca bireysel çabalarla aşılmasının mümkün olmadığı, kurumsal politikaların, toplumsal farkındalığın ve gıda erişim altyapısının güçlendirilmesinin zorunlu olduğu görülmüştür.

Tam Metin : Semptom Health Researches - Sayı 2025 2(2) - Sayfa 1-13